PRESTUP - Februar 2008

Japanski Poster – Umetnost i/ili Dizajn Promene
Tadanori Yokoo / Tanaami Keiichi / Kazumasa Nagai

Figura mladića u odelu visi obešena na konopcu s ružom u ruci dok se blistavi zraci sunca iza njega prelamaju u svim pravcima. Poprečni naslov: Tadanori Yokoo i manja zaglavlja: ‘Made in Japan’ i ‘Having Reached a Climax at the Age of 29 I was Dead’ (Dosegavši vrhunac, sa 29 godina bio sam mrtav) balansiraju vertikalni lejaut a dalja simetrija postignuta je portretom umetnika sa godinu ipo u levom donjem ćošku, pesnicom sa proturenim palcem (simbolom seksa) postavljenom preko školske fotografije u desnom kao i u dve slike planine Fuđi, jednom sa brzim vozom kao predstavom posleratnog uspeha Japana i drugom u erupciji u gornjim uglovima.

Poster Tadanori Yokoo za grupnu izložbu dizajna u robnoj kući ‘Mitsuya’, sa svom simbolikom koju nosi, višestrukim nivoima značenja i vizuelnog sadržaja iz 1965. nije lak za ‘čitanje’. Jedan od njegovih ranijih radova , ovaj grafički lavirint samo je jedan od primera složenih struktura i asocijacija koje će se, kao po ‘ključu’ pojavljivati nadalje u decenijama njegove dizjanersko-slikarske karijere.

Eksplicitni ‘japanizam’, pop nasleđe i psihodelična njujorška scena ’70-ih, uticaj nadrealizma i viševekovne tradicije japanskih duboreza samo su neke od odrednica koje donekle pomažu u sagledavanju njegovog konglomeratskog opusa, nezaobilaznog repera u svakoj pomeni razvoja japanskog grafičkog dizajna (ili umetnosti) u 20. veku.

Jukio Mišima, Tarzan, legendarni japanski animirani karkateri poput Astro Boja i Merlin Monro kao ravnopravni glavni junaci, vodopadi, vozovi, tradicionalne i arhaične predstave Japana izmiksane sa ilustracijama u Art Deco stilu i bizrnim detaljima, tipografija ukomponovana u sliku -Tadanori Yokoo je u svojoj dizajnerskoj karijeri posegao gotovo za svakom raspoloživom vizuelnom referencom radeći smisleno na sopstvenom likovnom vokabularu koji će ga kasnije lansirati kao afirmisanog slikara u momentu kada se konačno odrekao mašinskog printa zarad platna. I danas, u svojoj 72. godini, on izlaže širom sveta a njegovi radovi su u kolekcijma viđenijih muzeja savrmene umetnosti. Nazvati njegove rane radove posterima je (toliko uska) izjava (da je gotovo) na granici blasfemije. Ali oni to jesu. Kao što su njegove slike zapravo ‘grafički dizajn u ulju’. U svakom slučaju, i koja god razlika bila, njegov rad je dobar, inspirativan, pun humora i dubine, podjednako likovno agresivan koliko i suptillan a u svakom slučaju prepoznatljiv, i to bi trebalo da budu dovoljne kvalifikacije, radilo se o japanskoj ili ne-japsnkoj umetnosti ili dizajnu.

Ako se ipak dozvoli formulacija postojanja specifično japanske posterske struje multi-medijalnih umetnika, Tadanori Yokoo ne bi bio usamljen na toj sceni. Tanaami Keiichi, još jedan dizjano-umetnički huligan iz iste generacije (rođenih 1938.) koji je svoje interpretacije pop-japanizma realizovao podjednako kroz postere koliko i kroz instalacije, video radove ili modne kolekcije, našao bi se tu s njim rame uz rame. Previše pod uticajem apstraktnog ekspresionizma da bi ikada bio zaslužio titulu ‘pukog dizjnera’ ali podjednako prestrašen od formulacije ‘čiste umetnosti’ kakva je i dalje postojala (naročito) u Japanu ’60-ih on je podjednakim naporima prtio put lične kreativnosti, ne obazirući se na bilo kakve podele, formule ili žanrove.

Možda manje kompleksan (ili više šabloniziran) u finalnoj realizaciji, iako podjednako prepoznatljiv - kao u posterima za londonsku Mery Quant, Tanaami Keiichi se za razliku od Yokooa (još ekstremnije) razvio u pravcu korišćenja prostorom, odlazeći postepeno u skulpturu i time zamenjujući inicijalni medij postera za 3D objekte, post-dalijevske kroz vorholske fantazmagorije realizovane u realnoj dimenziji.

Ali metamorfoza ne mora da bude radikalna da bi bila očigledna. A u kontekstu japanskog postera, za to je najbolji primer Kazumasa Nagai. Rođen ‘29-e i formiran na internacionalnoj sceni kao formalni, geometrijski grafički dizajner, on svoju promenu nije tražio u mediju rada već u njegovoj pokretačkoj sili, napustivši pravac svog dotadašnjeg razvoja zarad zaokreta u apstraktne ilustracije životinjskog carstva s ekološkom sadržinom. Svestan da stil njegovog izraza prelazi u manirizam, on se vratio na početak – olovci i papiru i nakon decenija polu-hladnih futurističkih kompozicija izvukao iz sebe predstave stilizovanih ‘životinjolokih’ karaktera izmutiranih dekorativnim paternima u simbole života, prirode i bezuslovne neophodnosti ko-egzistencije sa svim živim bićima na planeti.

Životinjske glave nasađene na prepoznatljivo graficizirana ljudska tela, životinje u stomacima drugih životinja, životinje sa nedvosmisleno humanim izrazima lica – savremeno izdizajnirane metafore i aluzije na tananost i nezaobilaznost prirodnog poretka sveta, upravo koristeći se alatkama prepoznatljivim estetici današnjice, naglašavaju njenu grotesknost i bahatost.

Objajvivši svoj novi stil u serijalu postera ‘Japan’ za godišnju izložbu JAGDE – Asocijacije japanskih grafičkih dizajnera 1988. Nagai se i dalje menja i razvija – kao u projektu ‘Save Nature’ iz 2002. u kome napušta čak i prepoznatljiv kolorit zarad još direktnije i očiglednije komunikativnosti monohromnog sadržaja a njegovi poslednji radovi uključuju podjednako i ornamentiku iz sveta biljaka.

Ilustracije:

- Tadanori Yokoo, Izložba 'Pasona', poster, 1965.

- Tadanori Yokoo, kampanja za 'Shiseido Eudermine' parfem, poster, 1997.

- Tanaami Keiichi, 'Meri Quant', London, poster, 2003.

- Kazumasa Nagai, 'Kazumasa Nagai Design Life', poster, 1993.

Summary in English:

Following carriers of 3 most prominent Japanese graphic designers from the 60s shown is how their work changed over time taking different paths in exploring visual communication. Tadanori Yokoo, best known for his mixed-media posters becoming a painter, Tanaami Keichi, a progressive illustrator turned sculptor and Kazumasa Nagai switching from cold geometric abstraction to forms inspired by nature, they all shared courage to try on varied perspectives in their creative process, setting framework for the development of authentic aesthetics in the post-war Japan.