MS - Februar 2008

Foto-realizam: Anti-reprodukcija života

Ako umetnik stvara na osnovu već postojeće slike prethodno procesirane u dve dimenzije, poželjno iz domena advertajzinga, mas-medija, popularne kulture ili stripova, ako površnost svog rada naglašava frontalnom reprezentacijom i velikim komadima praznog prostora ispunjenog isključivo primarnim, nemešanim bojama, ako se u njegovoj izradi koristi mehaničkim oruđem kao substitutom sopstvene individualnosti a za temu bira materijal koji je na granici lošeg ukusa, koketira sa kičem ili je barem u opoziciji sa utvrđenim i ustaljenim slikarskim normama onda on, bio toga svestan ili ne, po definiciji radi u okviru odrednica Pop Arta.

Gotovo simultano sa ispisivanjem sopstvenog poglavlja u istoriji skorašnje istorija (umetnosti), možda njen najnepredvidljiviji, najneobuzdaniji, najšarolikiji i najdirektniji pravac, rasplamsan tokom 60-ih i uporno relevantan i aktuelan i pored najciničnijih predviđanja o brzom padu u mrak zaborava nuspojava ljudske gluposti, iznedrio je kao pod-žanr foto-realizam. Po nekima bolje koncipiran kao super-realizam, ova usko definisana oblast u slikarstvu i skulpturi još rigoroznije i direktnije je razvila koncept pre/o/slikavanja stvarnosti eksplicitnom eksploatacijom fotografskog medija.

Iako naizgled utihnuta i donekle već u domenu klasike, kao u radovima Hamiltona, Morlija, Rihtera, Hoknija i Pistoletija (da ne pričamo o Vorholu), skorašnjom postavkom 'Painting of Modern Life' u londonskoj 'Hayward' galeriji, vitalnost foto-realizma, koja je pored gorepomenutih prikazala (između ostalih) i savremena platna Doiga, Havekosta, Pejtonove ili Kahrsa obelodanjena je u punom sjaju. Uzimajući za početnu poziciju Bodlerov esej iz 1863. koji je umetnike pozivao da odbace ograničenja akademskog i istorijskog slikarstva i inspiraciju potraže u direktnoj svakodnevnici, kurator (i novoizabrani direktor galerije) Ralf Rugof podelio je radove u jednostavne i pregledne kategorije politike i istorije, rada, zabave i svakodnevnice, socijalnog prostora, modernih individua, porodice i prijatelja, grupišući ih prema temi pre nego periodu, čime je izblurovana odrednica neretko pogrešno interpretirane popističke etikete.

Rihterova 'Woman With Umbrella', ili Hamiltonov 'Swinging London', predstave dobro poznatih momenata iz javnog života izrendirane bojom i autentičnom perspektivom iako predstave svima poznatih situacija, isfiltrirane kroz foto-realizam prestaju da budu puki dokumenti, reprodukcije života, već njihova antiteza, anti-reprodukcija, slika koja je evoluirala u simbol, u viši domen realniji od realnosti - kolektivno sećanje ponuđeno na oltaru umetnosti.

Još nestvarniji i izmešteniji utisak lažnog suvenira, neispunjenog obećanja ili neuhvatljivosti trenutka upravo izbijaju iz kvazi-ličnih i anonimnih scena iz privatnog života, poput Morlijevih i Hoknijevih portreta ili odlomaka Franca Gertscha. Dok na Pistoletijevim slikama-ogledalima mi u oslikanim fotografijama zapravo podjednako tražimo sopstveni lik, odraz i dokaz ličnog postojanja, ono što u nas gleda nazad je samo iluzija, ništa više od jednog kadra filma izmeštenog iz konteksta – kao kod Eislera ili Kahrsa. Najuobičajeniji zimski pejzaž ili kartonske kuće na potezu iza novobeogradskog Sava Centra (kao kod Johanne Kandl) postaju prostori ispunjeni potencijalom, nečijim sećanjem, imaginarne scene za realizaciju širokog spektra mogućih narativa.

U relaciji da je fotografija reprodukcija života, zaustavljeni trenutak, a slika zasnovana na fotografiji njena anti-teza, anti-reprodukcija života, distancirana i izolovana sugestija, izvor, ono što je predstavljeno a što je u našem direktnom okruženju, kao ništa više od mehanički prenešene, gotovo medicinski isecirane, neretko banale svakodnevnice prestaje da nosi emociju ili iskustvo i bavi se svesno isključivo prostorom u kome je stvarnost uopšte moguće isprodukovati, reprodukovati ili anti-reprodukovati. Odatle, iako naizgled isključivo hiper-realistične vizuelizacije savremenog ljudskog habitata, ova platna prerastaju u kritiku celokupnog njegovog konteksta i preispitivanje osnovnih tezi i postavki mehanizama na kojima svest sveta danas funkcioniše.

Illustracije (uz zahvalnost galeriji 'Hayward', London):
- Morley, 'Family Portrait', 1968.
- Richter, 'Woman with Umbrella', 1964.
- Gertsch, 'At Lucianos House', 1973.

Summary in English:

Written for the ‘Ethics’ issue, the article draws idea from techniques of photorealism, as displayed at ‘The Painter of Modern Life’ exhibition with Hayward Gallery, London in 2007 raising a possibility that the style could be treated as anti-reproduction of reality, in the sense that it reflects (and criticises) the social systems allowing the very idea of experience based on the (visual) reproduction. We look at the pictures of our own lives seeking comfort but what we face is but an empty vessel, a fragmented narrative with no meaning staring back at us.